Asortyment produkcji

papier czerpany – do poł. XIX w.,

papier maszynowy od poł. XIX w.: (papier do drukowania, papier do pakowania),

ścier – od lat 80. XIX w.

Wykaz właścicieli

• Georg Baumann (papiernik z Bolesławca) – założyciel w 1669
• ks. Wacław Euzebiusz von Lobkowitz
• miasto Żagań
• rodzina Altmannów (papiernicy) – od 1745
• Gotthelf August Dame – 1827
• Spiegel – lata 50. XIX w.
• wdowa po Spieglu – przełom lat 50. i 60. XIX w.
• A. Beisert – początek lat 70. XIX w.
• Staar & Tamaschke – przed 1881
• H. Langer – przed 1903
• Saganer Papierfabrik G.m.b.H. – 1904

Opis

Młyn papierniczy powstał w zakolu rzeki Czerna Wielka, 2 km na zachód od Żagania. Był nazywany papiernią żagańską. Jego początki datowane są na 1669 rok, choć niemiecki historyk papiernictwa F. Hössle przypuszczał, że papiernia mogła powstać w pierwszej połowie XVII stulecia. Bez większych przerw młyn działał do połowy XIX w. kiedy to nowy właściciel, niejaki Spiegel, wyburzył stare budynki i w ich miejscu wzniósł nowoczesną na tamte czasy fabrykę papieru, w której zainstalował maszynę papierniczą. W latach 80. XIX w. przy papierni uruchomiono ścieralnię drewna. Następujące w 2 poł. XIX w. częste zmiany właściciela nie sprzyjały rozwojowi zakładu. Pewną stabilizację przyniosło założenie spółki z o.o., która prowadziła fabrykę od 1904 r. Głównym udziałowcem w spółce pozostał Willy Tamaschke. W 1917 r. zamontowano nową maszynę wyprodukowaną przez firmę Füllner. W okresie międzywojennym zrezygnowano z eksploatacji ścieralni, przestawiając fabrykę na wykorzystanie celulozy, z której produkowano papiery pakowe. Maszynę zmieniono w 1934 r. ponownie na urządzenie z zakładów Füllnera.

W 1945 r. po zajęciu fabryki przez wojska sowieckie urządzenia produkcyjne zostały zdemontowane i wywiezione na wschód. Polskim władzom przekazano puste i zniszczone budynki po dawnej papierni. Ruiny ich zachowały się do czasów współczesnych. Na terenie nieczynnej papierni kręcono jeden z odcinków serialu „Czterej pancerni i pies”.