Wykaz właścicieli

• rodzina Czartoryskich

Opis

Młyn papierniczy zlokalizowany w Celejowie. Papiernia założona w dobrach rodziny Czartoryskich.

Dla papierni w Celejowie sprowadzano z całą pewnością gotowe sita z Anglii. Świadczy o tym motyw filigranu głównego (Britania), nie spotykany w żadnej innej papierni polskiej, zupełnie odmienny krój liter, m.in. angielski skrót od spójnika „and – &”, wreszcie sam rodzaj drutu i technika wykonania sita. Poza tym wiadomo, że papiernię w Celejowie budowali Anglicy; znane jest też probrytyjskie nastawienie Adama Czartoryskiego, właściciela młyna.

Stosunki własnościowe: właściciel gruntu: Czartoryscy, użytkownik papierni: na rachunek właściciela (?) papiernicy angielskiego pochodzenia – Jan Douglas, Robert Robertson

Pracownicy, przeciętny stan zatrudnienia: 2 majstrów i 6 czeladników

Teren i zabudowania: budynek papierni kryty gontem, suszarnie na strychu, oddzielnie dom mieszkalny (w 1967 r. znajdowały się one w stanie zniszczenia na skutek braku konserwacji).

W latach 1820—1830 czynnych było na terenie Królestwa Kongresowego kilka dużych zakładów papierniczych (manufaktur) częściowo zmechanizowanych, lecz jeszcze nie produkujących tzw. „papieru bez końca” na maszynie papierniczej. Zmechanizowano dzięki zainstalowaniu nowoczesnych holendrów i pomp dział przygotowania masy, sam wyrób papieru natomiast pozostał tradycyjny (czerpanie z kadzi), co pociągało za sobą ręczne sposoby suszenia i wykańczania (klejenie, gładzenie itp.). Tego rodzaju „fabrykami papieru” były nowo uruchomione czerpalnie w Solcu, Soplu, Łubcu, Woli Stadnickiej, papiernie lubelskie w Celejowie i Modliborzycach oraz 2 osiemnastowieczne papiernie: Jeziorna i Hamernia. Zakłady te poza papiernikiem, którego nazwalibyśmy obecnie technologiem, zatrudniały mechaników (Celejów, Sopel, Jeziorna), którzy byli nie tylko odpowiedzialni za pracę kół wodnych, holendrów, pomp i pras, lecz sami je konstruowali w prowadzonych przez siebie warsztatach mechanicznych.

Znaki wodne

Britania, róg, Celejów, Puławy, JAD