Koszalin
Młyn papierniczy, Fabryka papieru / papiernia, Fabryka celulozy / celulozownia
Adres:
ul. Batalionów Chłopskich
Koszalin, woj. zachodniopomorskie
Lata działalności:
1834 - 1945
Profil produkcji
papier czerpany, papier maszynowy, masa celulozowa
Asortyment produkcji
masa celulozowa sodowa
przędza celulozowa
Wykaz właścicieli
- Friedrich Schlutius – 1834–1849
- Bernhard Behrend – 1849–1871
- Norddeutsche Papierfabrik A.G. – 1871–1879
- Coesliner Papierfabrik A.G. – 1879–1906
- Papierfabrik Köslin A.G. – 1906–1935
- Papierfabrik Köslin A.G. (głównym udziałowcem był Ewald Schoeller) – 1935–1945
Opis
W latach 1833–1834 Friedrich Schlutius wybudował w Koszalinie nad Dzierżęcinką młyn papierniczy. Od około 1849 r. właścicielem papierni był berliński kupiec Bernhard Behrend. Trzy lata później zakupiono do zakładu maszynę papierniczą, co znacznie zwiększyło jego możliwości produkcyjne. W latach 1870–1871 przy papierni wybudowano wytwórnię celulozy. Była to jedna z pierwszych celulozowni w Niemczech i pierwsza na obszarze dzisiejszej Polski. W 1895 r. celulozownię zlikwidowano z powodu uciążliwości dla miasta.
W 1871 r. fabrykę przejęła spółka akcyjna Norddeutsche Papierfabrik A.G., a w 1879 r. firma Coesliner Papierfabrik A.G. W tamtym czasie zakład wytwarzał m.in. papiery konceptowe i pakowe oraz na rolki do telegrafów. Pod koniec XIX w. wprowadzono m.in. produkcję papierów na dokumenty. W 1906 r. zakład przejęła spółka akcyjna Papierfabrik Köslin A.G. Po roku zakupiono nową maszynę papierniczą, która była wówczas jedną z największych w Niemczech. Dzięki niej wydajność fabryki uległa podwojeniu. Przed I wojną światową zakład wytwarzał 18 tys. t papieru rocznie przy zatrudnieniu około 500 osób. W 1917 r. wprowadzono w zakładzie produkcję przędzy z celulozy [Zellulongarn].
W latach 20. XX w. fabryka wytwarzała rocznie około 21 tys. t papieru i 1,2 tys. t przędzy, dając zatrudnienie 1,2 tys. osobom. W czasach kryzysu spółkę przejął kapitał brytyjski, a następnie szwajcarski. W 1935 r. kontrolę nad papiernią sprawował przemysłowiec Ewald Schoeller. Zakład zatrudniał wówczas 500 osób, a moce produkcyjne wykorzystywał w połowie. Dzięki poprawie koniunktury do 1939 r. produkcja osiągnęła poziom sprzed kryzysu przy wzroście zatrudnienia do 1000 osób.
W okresie II wojny światowej firma wykorzystywała robotników przymusowych; dla jej potrzeb przy fabryce powstały trzy obozy pracy.
W 1945 r. po zajęciu Koszalina przez wojska sowieckie większość urządzeń wywieziono do ZSRR, a zabudowania podpalono. Po zakończeniu wojny Pomorze znalazło się w granicach Polski. Z powodu rozmiaru zniszczeń odbudowy papierni w Koszalinie nie podjęto.
Wykaz publikacji i linki na temat obiektu:
Szymczyk M., Zarys dziejów koszalińskich zakładów papierniczych, „Koszalińskie Zeszyty Muzealne” 2004, nr 24.
Wolnowski W., Hundert Jahre Kösliner Papierfabrik, „Kösliner Nachrichten” 1934, nr 76.
Opracowanie:
Maciej Szymczyk