Asortyment produkcji

• masa celulozowa sodowa (początkowo)
• masa celulozowa siarczanowa, papier, worki papierowe

Opis

Celulozownia

Właściciel wielu kopalń i hut górnośląskich hrabia Guido Henckel von Donnersmarck (od 1902 r. książę) inwestował również w przemysł celulozowo-papierniczy. W latach 1882–1884 w Kaletach wybudował wielką, jak na tamte czasy, celulozownię. Projektantem zakładu był specjalizujący się w tego typu inwestycjach inż. Rosenhain z Berlina. Budowę zakończono w połowie maja 1884 r. Początkowo roczna wydajność fabryki sięgała 1,75 tys. t celulozy. W wyniku rozbudowy zakładu u schyłku XIX w. jego zdolności produkcyjne przekroczyły 4 tys. t. Z wytwarzanej w Kaletach celulozy produkowano poszukiwane przez przemysł i handel mocne papiery pakowe.

Papiernia

Trudności ze zbytem tak wielkiej ilości półproduktu zmusiły hrabiego Guido do budowy w Kaletach własnej papierni. Pierwszą maszynę papierniczą do fabryki Donnersmarcka dostarczyła w 1898 r. renomowana firma H. Füllner z Cieplic. Rok później cieplicki zakład zainstalował w Kaletach drugą papiernicę. Obie maszyny przystosowane były do produkcji papierów pakowych. Inwestycje te znacznie poprawiły sytuację kaletańskiej celulozowni.

Razem z Dąbiem

U schyłku XIX w., podobnie jak obecnie, receptą często stosowaną do poprawy wyników finansowych były fuzje. W końcu lat 90. powstała idea utworzenia jednej spółki obejmującej firmy z Kalet i Dąbia koło Szczecina (o zbliżonym profilu produkcji), co miało wzmocnić ich pozycję na rynku. Fuzję sfinalizowano 31 stycznia 1900 r.; odtąd spółka występowała pod nazwą Altdamm-Stahlhammer Holzzellstof-u Papierindustrie AG. Przed I wojną światową kaletański kombinat wytwarzał rocznie prawie 6 tys. t celulozy i 9 tys. t papieru, przy zatrudnieniu 450 robotników.

Lata międzywojenne

W 1918 r. spółkę z Kalet i Dąbia kupił berliński przemysłowiec Wilhelm Hartmann i jej nazwę zmienił na Natronzellstoff und Papierfabriken AG. (Natronag). W 1922 r. po przejęciu przez Polskę części Górnego Śląska wraz z Kaletami kombinat stał się własnością spółki pod nazwą Fabryka Celulozy i Papieru Natronag S.A., nad którą pełną kontrolę posiadał koncern Hartmanna. Dopiero w 1929 r. kierownictwo nad fabryką przeszło w ręce Polaków, a dyrektorem generalnym został Jan Rzymełka. Większość udziałów w spółce nadal znajdowała się w rękach niemieckiego Natronagu.

Pierwsze lata w II Rzeczypospolitej nie były dla zakładów łatwe, czego powodem były problemy ze zbytem papieru. W celu pozyskania nowych odbiorców spółka rozszerzała asortyment swoich wyrobów, m.in. w 1925 r. uruchomiono workownię. Po kilku latach nastąpiła poprawa koniunktury; w 1928 r. w Cieplicach zakupiono dużą maszynę papierniczą przeznaczoną do produkcji lekko marszczonych papierów na worki m.in. do pakowania cukru. Wielki kryzys gospodarczy spowodował przerwę w rozwoju firmy, jednak już w 1933 r. podjęto drugą fazę rozbudowy kombinatu. W tym czasie zakłady wytwarzały rocznie około 19 tys. t celulozy, 15 tys. t papieru oraz 18 mln worków, przy zatrudnieniu około 760 osób. W następnych latach zwiększono produkcję celulozy oraz zakupiono w bielskiej firmie Josephy dwie maszyny papiernicze. Zakłady w Kaletach były w okresie międzywojennym największym krajowym producentem mocnych papierów pakowych. Dużą część kaletańskich wyrobów eksportowano; papier z Kalet sprzedawano do krajów Europy Zachodniej i Północnej oraz Ameryki.

Okres wojny

We wrześniu 1939 r. po zajęciu Kalet przez Niemców zakłady zostały włączone do niemieckiego Natronagu. Inwestycje podjęte w latach 30. pozwoliły w czasie wojny na wzrost produkcji; w 1940 r. wyprodukowano tu aż 25,725 tys. t papieru. Jednak eksploatacja urządzeń bez remontów była przyczyną znacznej ich dekapitalizacji. W styczniu 1945 r. kombinat mocno ucierpiał; bombardowania i działalność Niemców, którzy wycofując się wywieźli niektóre maszyny oraz podpalili papiernię, spowodowały wielkie zniszczenia.

Lata powojenne

W 1945 r. kaletański kombinat został znacjonalizowany. W okresie PRL-u funkcjonował pod nazwą Kaletańskie Zakłady Celulozowo-Papiernicze. Produkcję uruchomiono tu latem 1946 r. Poprzez usprawnianie maszyn w połowie lat 70. wytwarzano 30 tys. t celulozy i 34 tys. t papieru. Brak poważniejszych inwestycji w latach 80. doprowadził do dekapitalizacji zakładów. W 1990 r. zamknięto ponad stuletnią celulozownię, a w 1994 r. przedsiębiorstwo, które nie było w stanie sprostać realiom gospodarki rynkowej, zbankrutowało. Sprawa upadłości KZCP wywołała w Kaletach liczne spory polityczne. Między innymi zarzucano burmistrzowi miasta z lat 90. złożenie 16 grudnia 1993 r. wniosku o upadłość przedsiębiorstwa. Czynność ta miała jednak znaczenie czysto formalne, gdyż przedsiębiorstwo było już wówczas bankrutem, tym bardziej że dwa dni później podobny wniosek złożyło kierownictwo KZCP.

Na gruzach przedsiębiorstwa powstało kilka spółek dzierżawiących od syndyka majątek produkcyjny. Najważniejszą z nich, kontynuującą produkcję papieru, była firma, która przyjęła historyczną nazwę PPHU Natronag Sp. z o.o. Prowadziła działalność produkcyjną do 2008 r.

Zrujnowane zabudowania fabryczne zostały wyburzone około 2020 r.