Asortyment produkcji

• celuloza siarczynowa od 1886 r. do pocz. XX w.
• cienkie papiery celulozowe, pergamin od 1896 do 1931 r.

Wykaz właścicieli

• spółka Feldmühle

Opis

Latem 1885 r. 25-letni wówczas doktor nauk przyrodniczych Leo Gottstein założył spółkę Schlesische Sulfit-Cellulose-Fabrik Feldmühle z kapitałem 360 tys. marek i rozpoczął w pobliżu Lubawki budowę celulozowni siarczynowej. Zakład zlokalizowano w miejscu stojącego w polu młyna (stąd nazwa: „Feldmühle” – młyn położony w polu), nad maleńką rzeką Czarnuszką – prawym dopływem Bobru.

Produkcję celulozy w poziomych warnikach wg systemu Mitscherlicha uruchomiono 17 października 1886 r. Prędko okazało się, że zarówno Czarnuszka, jak i Bóbr mają niewielkie możliwości wchłaniania ścieków poprodukcyjnych, dlatego spółka już w 1891 r. rozpoczęła budowę drugiego zakładu – w Koźlu, nad znacznie większą rzeką – Odrą. Początkowo celulozę z Lubawki i Koźla sprzedawano głównie zagranicę. Jednak w 1894 r. firmę dotknęły trudności eksportowe, w wyniku czego podjęto decyzję o budowie własnych papierni. W 1896 r. uruchomiono w Lubawce maszynę papierniczą do produkcji cienkich papierów celulozowych, dostarczoną przez firmę Gebrüder Hemmer z Niedenfels. Po kilku latach zamknięto celulozownię, pozostawiając jedynie produkcję papieru (ścieki z papierni były o wiele mniej szkodliwe niż z celulozowni siarczynowej). W kolejnych latach koncern Feldmühle rozbudowywał zakłady w Koźlu, a w 1905 r. przystąpił do budowy wielkiego kombinatu celulozowo-papierniczego na północ od Szczecina w Skolwinie (niem. Odermünde).

Inaczej potoczyły się losy fabryki w Lubawce. Lokalizacja jej była mniej korzystna niż kombinatu kozielskiego wybudowanego na płaskim terenie, nad wielką rzeką (problem ścieków przemysłowych był dzięki temu mniej palący), przy ważnym szlaku komunikacyjnym. Lubawka czynników tych, sprzyjających rozwojowi celulozowni, była pozbawiona. W 1898 r. nieco unowocześniono wykorzystywaną tam maszynę papierniczą i w zasadzie większych środków w ten zakład nie inwestowano. Celulozownię zamknięto na początku XX w., a papiernię eksploatowano do początków lat 30. Według informacji za 1930 r. zakład rocznie wytwarzał około 2500 t pergaminów i papierów pergaminowych. Zespół napędowy posiadał moc 625 koni mechanicznych. W papierni pracowało wówczas 90 robotników i 9 pracowników biurowych. Fabryczna kolonia składała się z 6 domów z 23 mieszkaniami.

W okresie międzywojennym koncern Feldmühle stał się czołowym producentem celulozy i papieru w Europie. W 1926 r. powiększył się o papiernię w Strudze (niem. Hohenkrug) koło Szczecina. W 1929 r. potencjał produkcyjny szczecińskiej spółki rozrósł się w wyniku fuzji z Papierfabrik Reisholz A.G., do której należały 4 papiernie. W 1930 r. Feldmühle przejęło z rąk angielskiej korporacji Inveresk Paper Co. Ltd. trzy czwarte udziałów spółki działającej w branży papierniczej i chemicznej: Königsberger Zellstoff-Fabriken und Chemische Werke Koholyt A.-G. Do tej papierniczo-chemicznej grupy kapitałowej należały celulozownie w Cosse i Sackheim koło Królewca, papiernie w Hillegossen koło Bilefeld i Oberlahstein koło Koblencji, zakłady chemiczne Lülsdorg nad Renem i zakłady materiałów ściernych w Wessling koło Kolonii. W 1937 r. do koncernu dołączyła papiernia w Heidenau koło Drezna. Grupa Feldmühle Papier- und Zellstoffwerke A.G. przed II wojną światową była największym w Niemczech producentem celulozy i wszelkich odmian papieru. Lubawska papiernia była najmniejszym i najbardziej przestarzałym oddziałem koncernu. Zamknięto ją w 1931 r. Hale fabryczne z czasem zostały wyburzone, a miejsce po nich do dziś pozostaje niezabudowane.