Mieroszów (niem. Friedland)
Młyn papierniczy, Fabryka papieru / papiernia, Fabryka ścieru / ścieralnia

Adres:

ul. Powstańców
Mieroszów, woj. dolnośląskie

Lata działalności:

1647 - 1914

Profil produkcji

papier czerpany, papier maszynowy, ścier

Asortyment produkcji

  • papier czerpany
  • produkcja powlekanych papierów do drukowania wysokiej jakości, papierów prospektowych, papieru do produkcji tapet, papieru pergaminowego (później)

Wykaz właścicieli

  • Franz Geißler  (założyciel) – 1647
  • Johann Georg Schneider – 1721
  • Jan Fryderyk Seiffert – około poł. XVIII w.
  • Christian Gotfryd Lehmann – około 1800
  • Christian Friedrich Paul Hendler – 1834
  • Eduard Hendler – od 1857
  • Berliner Actien-Gesellschaft fur Papierfabrikation – przed 1872
  • Ullstein & Co – do 1892
  • Emil Cohn & Co – 1892–1910
  • Paul Bartsch – 1911–1914

Opis

Papiernia powstała pod koniec wojny trzydziestoletniej w 1647 r. Jej założycielem był Greissler Franz. Po wojnie brak o niej wiadomości. Wymieniana ponownie dopiero w 1721 r. i od tego czasu działała bez większych przerw. Była własnością papierników. W 1721 r. wartość papierni wyceniono na 2,5 tys. talarów śląskich. Wówczas właścicielem był Jan Jerzy Schneider. W połowie XVIII w. Jan Fryderyk Seiffert, właściciel papierni w Mieroszowie, dzierżawił też miejską papiernię wrocławską. Około 1800 r. właścicielem był Christian Gotfryd Lehmann. W 1834 r. zamontowano pierwszą na Śląsku maszynę papierniczą. Wówczas wprowadzono także nową metodę zaklejania papieru klejem żywicznym. Za obie innowacje odpowiedzialny był Christian Friedrich Paul Hendler – nowy właściciel. Uczył się on wcześniej fachu u Ch. Lehmanna i ożenił z jego córką. Po śmierci teścia w 1823 r. został właścicielem mieroszowskiej papierni. Wówczas była w niej jedna kadź. Hendler uruchomił drugą i dążył do unowocześnienia produkcji, stąd zamówienie u J.J. Widmanna maszyny papierniczej, którą Widmann osobiście zamontował w zakładzie i przeszkolił pracowników z jej obsługi oraz wprowadził nowy sposób zaklejania papieru. Maszyna napędzana była energią wodną, posiadała aparat suszący i miała około 1,2 m szerokości roboczej. Hendler produkował na niej cienkie odmiany papieru. W 1840 r. zamontował maszynę parową o mocy 24 KM. Nabył także fabrykę w Smardzowie k. Oleśnicy oraz papiernię w Miszkowicach k. Kamiennej Góry, którą później przebudował jednak na młyn zbożowy. W 1855 r. w mieroszowskiej fabryce Hendler zainstalował nową maszynę firmy Escher Wyss & Co, zaś w połowie lat 50. XIX w. wybudował filię fabryki w Kowalowej. Umierając w 1857 r. zostawił prężne, największe na Śląsku przedsiębiorstwo papiernicze swojemu synowi Eduardowi. Przed 1872 r. mieroszowskie zakłady przeszły w ręce spółki Berliner Actien-Gesellschaft fur Papierfabrikation, które po bankructwie fabryki przejęła spółka komandytowa Ullstein & Co. Przed 1878 r. w mieroszowskiej fabryce wprowadzono produkcję papieru ze słomy. Kilka lat później rozpoczęto produkcję ścieru we własnej ścieralni. W latach 80. XIX w. fabryka w Mieroszowie i fila w Kowalowej produkowały łącznie 3 tys. t papieru rotacyjnego rocznie (drugie miejsce na Śląsku). W 1892 r. przedsiębiorstwo przeszło w ręce spółki Emil Cohn & Co, w której posiadaniu znajdowało się do 1910 r. Pod koniec XIX w. produkowało 4,5 tys. t papieru rocznie. W 1901 r. w fabryce wybuchł pożar, czyniąc duże zniszczenia. Po pożarze zmodernizowano produkcję i w 1910 r. osiągano możliwości produkcyjne 5,4 tys. t papieru z obu zakładów. Firma wyspecjalizowała się w produkcji wysokiej jakości papierów powlekanych do drukowania, produkowano także papiery prospektowe, papier do produkcji tapet, papier pergaminowy. W 1911 r. firma przeszła w ręce Paula Bartscha. Przed I wojną światową zaniechano produkcji w Mieroszowie, utrzymując jednocześnie działalność filii w Kowalowej (do 1937).

Znaki wodne

Filigran z Mieroszowa
przedstawiający Matkę Boską

Filigran z napisem Altfriedland (Stary Mieroszów), XIX w. (?)

Wykaz publikacji i linki na temat obiektu:

Maleczyńska K., Dzieje starego papiernictwa śląskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961.

Szymczyk M., Śląskie papiernictwo w okresie industrializacji kapitalistycznej, Duszniki-Zdrój 2000.

 

Opracowanie:

Karolina Dyjas