Mikołów (niem. Nicolai)
Fabryka papieru / papiernia
Adres:
ul. Rybnicka 5
Mikołów, woj. śląskie
Lata działalności:
1862 - po 2012
Profil produkcji
papier maszynowy
Asortyment produkcji
- papier pakowy
- papier toaletowy
- rurki osłonowe dla mierników wysokich temperatur
- tuleje papierowe
Wykaz właścicieli
- rodzina Dittrich – 1862–1945
- nacjonalizacja zakładu – 1945
- Południowe Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego – 1945–1946
- Czułowskie Zakłady Papiernicze – 1947
- Mikołowskie Zakłady Papiernicze – przełom lat 40. i 50.
- Śląskie Zakłady Papiernicze – 1972
- Mikołowskie Zakłady Papiernicze – 1992
- Tektura Sp. z o.o. (przedsiębiorstwo prywatne) – 2007
Opis
Papiernię w Mikołowie założył Carl Gustav Dittrich na parceli odkupionej w 1862 r. od Karola Baydoła. Rok później w nowej fabryce zainstalowano maszynę parową o mocy 12 KM oraz niewielką maszynę papierniczą, na której produkowano papier pakowy i cienką tekturę. Podstawowym surowcem stosowanym w Miłkowie była słoma. Pierwsza papiernica C.G. Dittricha była urządzeniem nieudanym, gdyż już po ośmiu latach eksploatacji wymieniono ją na nową, którą dostarczyła firma F.W. Strobel z Chemnitz. W latach 60. XIX w. w fabryce wytwarzano około 16 cetnarów (800 kg) papieru przy zatrudnieniu 10–12 osób.
Na początku XX w. C.G. Dittrich odsprzedał zakład swojemu bratankowi Hermannowi, natomiast sam zajął się swoją drugą papiernią leżącą w Sielcu koło Sosnowca (w zaborze rosyjskim). W 1910 r., po śmierci H. Dittricha, firma przeszła w ręce wdowy Marty i syna Curta posiadającego wykształcenie chemiczne. Od 1871 r. w mikołowskiej papierni eksploatowana była maszyna skonstruowana przez firmę Strobel. Po osiągnięciu pełnych zdolności produkcyjnych urządzenie to wytwarzało około 900 t papieru pakowego w ciągu roku (60 cetnarów dziennie) przy zatrudnieniu 50 osób. W 1889 r. rozpoczęto modernizację fabryki: wprowadzono wówczas oświetlenie elektryczne, co było dla firmy dużym osiągnięciem, a w następnym roku zakupiono w Cieplicach nową maszynę płaskositową o szerokości 1,6 m netto z dwoma cylindrami suszącymi, która przystosowana była do wytwarzania jednostronnie gładkich papierów pakowych. Po rozbudowie zakładu zwiększono zatrudnienie do 120 osób, a produkcja wzrosła do 1,8–2,25 tys. t rocznie (120–150 cetnarów na dzień).
W 1893 r. w miejsce najstarszej maszyny papierniczej zainstalowano nową, samoodbierającą, którą dostarczyła firma C.G. Hauboldt. Urządzenie to miało 1,6 m szerokości, a produkowano nim zielone papiery ze słomy, które stały się specjalnością fabryki. Zapewne na tej maszynie wytwarzano również papier toaletowy (mikołowska fabryka jako pierwsza na Śląsku wprowadziła produkcję tego rodzaju papieru). W połowie lat 90. możliwości produkcyjne zakładu wzrosły do 2,5–2,8 tys. t papieru na rok (170–190 cetnarów na dzień). Od przebudowy z 1893 r. do I wojny światowej papiernia nie była już modernizowana. W 1914 r. należała do grupy niewielkich fabryk. Wykorzystywano tam dwie maszyny papiernicze, pięć holendrów, trzy warniki do rozgotowywania słomy i szmat. Wszystkie urządzenia poruszały cztery maszyny parowe o łącznej mocy 650 KM. Firma zatrudniała wówczas 140 pracowników.
W okresie międzywojennym, podobnie jak przed 1914 r., zakład prowadzony był pod szyldem C.H. Dittrich. W czasie I wojny światowej fabryka należała do Curta Dittricha, a po jego śmierci w 1918 r. przeszła na wdowę po nim Annę Dittrich i jej małoletnich synów. W 1924 r. Anna wyszła ponownie za mąż – Austriak Jan Bergstein kierował odtąd fabryką. W 1914 r. w mikołowskim zakładzie wykorzystywano dwie maszyny: płaskositową i samoodbierającą, na których produkowano różnego rodzaju papiery gorszego gatunku. Po wojnie działalność inwestycyjną podjęto dopiero w 1925 r., kiedy to została zmodernizowana maszyna płaskositowa. Produkowano na niej odtąd wysokiej jakości szare papiery pakowe, kopertowe oraz kartony. W 1928 r. rozpoczęto inwestycję uznawaną za jedną z najistotniejszych w dziejach fabryki: w miejsce poprzedniej maszyny płaskositowej zainstalowano nową, którą skonstruowała firma Füllnerwerk z Cieplic. Urządzenie to miało 2,35 m szerokości brutto i było wyposażone w aparat suszący z siedemnastoma cylindrami. Wraz z papiernicą cieplicka firma dostarczyła zakładowi komplet mniejszych urządzeń pomocniczych. Inwestycje pozwoliły mikołowskiej fabryce zwiększyć produkcję do 11 tys. t papieru na rok (37 t na dzień), co postawiło ją w grupie czołowych zakładów polskiej branży papierniczej. Produkty mikołowskiej fabryki znajdowały nabywców na rynku krajowym, a znaczna ich część była eksportowana. U schyłku lat 30. firma posiadała swe przedstawicielstwa w Istambule i Tel-Awiwie.
W czasie II wojny światowej zakład został częściowo zniszczony, jednak prędko usunięto szkody i wznowiono produkcję. W 1945 r. fabryka została znacjonalizowana. Poważniejszych inwestycji zakład doczekał się dopiero w latach 70. W 1972 r. jedną z maszyn papierniczych przystosowano do produkcji papieru toaletowego, a w 1977 r. wprowadzono produkcję rurek osłonowych odpornych na wysoką temperaturę. W 1989 r. zakład wyprodukował 12 tys. t papieru. Po prywatyzacji na początku XXI w. przestarzały zakład został zlikwidowany.
Wykaz publikacji i linki na temat obiektu:
Szymczyk M., Śląskie papiernictwo w okresie industrializacji kapitalistycznej, Duszniki-Zdrój 2000.
Szymczyk M., Polski przemysł papierniczy 1945–1989, Duszniki-Zdrój 2007.
Szendzielarz R., Z dziejów Fabryki Papieru w Mikołowie 1862–2012, Mikołów 2012.
C.H. Dittrich, Nicolai, O.-S., „Wochenbl. f. Papierfabr.” 1912, nr 43, s. 3974–3975.
125 lat Fabryki Papieru w Mikołowie 1862–1987. Maszynopis w zbiorach M.P. w Dusznikach-Zdroju, DPW, teczka Mikołowskie ZP.
Opracowanie:
Maciej Szymczyk