Młynów (niem. Mühldorf)
Fabryka papieru / papiernia
Adres:
Młynów, woj. dolnośląskie
Lata działalności:
1884 - 1996
Profil produkcji
papier maszynowy, ścier
Asortyment produkcji
W 1940 r. wytwarzano około 25 t cienkich papierów pergaminowych i 25 t gazetowych (około 15 tys. t na rok).
Po 1945 r. powstawały tu papiery pergaminowe i przędzalnicze, a w 1947 r. wprowadzono produkcję papierów drukowych i workowych.
Pod koniec lat 80. XX w. młynowska fabryka była przystosowana do wytwarzania wysokiej jakości papierów pergaminowych dla przemysłu spożywczego, spirytusowego, tytoniowego i chemicznego. Jednak z powodu trudności w zdobyciu celulozy produkowano z makulatury najgorsze gatunki papieru.
Opis
Pierwszą datą związaną z papiernią w Młynowie (niem. Mühldorf) jest rok 1884. Właśnie wówczas zawiązała się spółka pod nazwą Aktiengesellschaft für Papierfabrikation z kapitałem 450 tys. marek, której celem było wytwarzanie z drewna półfabrykatu papierniczego i przetwarzanie go na papier. Inwestycja była finansowana głównie przez Philippa Eberharda Leopolda Schoellera – właściciela licznych majątków ziemskich i fabryk na Śląsku, w tym papierni w Końcu Świata (niem. Weltende) koło Jeleniej Góry i uruchomionej pięć lat później niż młynowska papiernia celulozowni w Bardzie. Jesienią 1884 r. zainstalowano w Młynowie maszynę papierniczą skonstruowaną przez firmę H. Füllner z Cieplic pod Jelenią Górą.
W 1894 r. firma została przekształcona w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a kapitał podwyższono do 675 tys. marek, w celu przeprowadzenia kolejnych inwestycji. Zakupiono wówczas od Füllnera nową maszynę papierniczą oraz wiele innych urządzeń, a w leżącej nieopodal Młynowa wsi Ścinawica wybudowano wielką ścieralnię wyposażoną w dwa ciągi produkcyjne. Inwestycje pozwoliły zwiększyć wydajność fabryki o 15 t papieru na dobę.
Po śmierci Leopolda Schoellera w 1896 r. kontrolę nad firmą przejął jego krewny Ewald Schoeller. W 1900 r. do Młynowa zakupiono trzecią maszynę papierniczą, także od Füllnera. Przed I wojną światową, przy zatrudnieniu 450 osób, firma wytwarzała około 45 to papieru dziennie (blisko 13,5 tys. t rocznie). Była to największa papiernia na ziemi kłodzkiej oraz piąta na Śląsku.
W 1922 r., po śmierci Ewalda Schoellera imperium przemysłowe przejął jego syn, także o imieniu Ewald. Nieco później papiernie w Młynowie i Końcu Świata oraz celulozownia w Bardzie zostały połączone w jedną spółkę pod nazwą Ostdeutsche Papier- und Zellstoffwerke AG. W początkach wielkiego kryzysu gospodarczego zakłady należące do Schoellera przejęła grupa kapitałowa London Combined Pulp and Paper Mills Ltd. Pod zarządem londyńskiej korporacji nastąpiło połączenie Ostdeutsche Papier- und Zellstoffwerke z inną śląską firmą w jedną pod nazwą Schlesische Cellulose- und Papierfabriken AG. W niedługim czasie Ewald Schoeller odzyskał nad nią kontrolę. W 1937 r. firma została przekształcona w spółkę komandytową pod nazwą Schlesische Cellulose- und Papierfabriken Ewald Schoeller & Co. W latach 40. spośród zakładów należących do koncernu największą była papiernia w Młynowie.
Wiosną 1945 r. zakład został zajęty przez Armię Radziecką. Polskie władze objęły władzę nad papiernią 17 sierpnia 1945 r. Przejęcia dokonał Władysław Dominik – pierwszy powojenny kierownik zakładu. Początkowo zakład podporządkowano pod Opolskie Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego w Głuchołazach, a od 1947 r. pod Krapkowickie Zakłady Papiernicze z tymczasową siedzibą w Kaletach. 29 marca 1950 r. młynowski zakład został przejęty przez Głuchołaskie Zakłady Papiernicze. W 1951 r. fabryka w Młynowie stała się częścią nowo utworzonego przedsiębiorstwa – Bardeckich Zakładów Celulozowo-Papierniczych. 5 marca 1956 r. fabryki w Młynowie i Nowej Bystrzycy wydzielono z BZCP i utworzono z nich odrębne przedsiębiorstwo pod nazwą Młynowskie Zakłady Papiernicze. Jednak w 1959 r. Młynowskie Zakłady Papiernicze zlikwidowano, a obie papiernie ponownie włączono do bardeckiego przedsiębiorstwa.
Po wojnie zakład w Młynowie nie był rozbudowywany; eksploatowano w nim trzy maszyny papiernicze zainstalowane jeszcze przed I wojną światową. Produkcję uruchomiono 29 października 1945 r.
Do końca 1945 r. w Młynowie powstało 250 t papieru, w 1946 r. 3525 t papieru i 477 t ścieru, a rok później odpowiednio 6590 i 977 t. Poziom 10 tys. t papieru przekroczono dopiero w 1952 r.; wyprodukowano wówczas 11 297 t papieru i 2356 t ścieru.
Większych inwestycji zakład doczekał się dopiero w latach 1969–1970, kiedy gruntownie zmodernizowano najstarszą maszynę. W latach 1982–1983 przeprowadzono modernizację maszyny nr 2, a w latach 1984–1986 zmodernizowano maszynę nr 3.
Jesienią 1989 r. na bazie fabryki w Młynowie powstała spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a jej udziałowcami były państwowe przedsiębiorstwa: Bardeckie Zakłady Papiernicze oraz Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne „Polski Tytoń” z Radomia. Firma jednak borykała się z coraz większymi problemami, a ostateczny kres jej działalności nastąpił w 1996 r. Rok później powódź ostatecznie zniszczyła papiernię, odbierając szansę na ponowne uruchomienie.
W kolejnych latach opuszczona papiernia popadała w ruinę. Obecnie właścicielem budynków po papierni jest firma wytwarzająca kołdry i poduszki. Nowy właściciel zagospodarował teren i odbudował część wcześniej zrujnowanych obiektów. Inaczej potoczyły się losy po ścieralni, którą zamknięto jeszcze w latach 60. XX w. Ich część stała jeszcze w 2012 r. Jednak zabudowania zostały wysadzone w powietrze, a do dziś zachowały się tylko dwa kominy.
Wykaz publikacji i linki na temat obiektu:
Szymczyk M., Fabryka papieru w Młynowie koło Kłodzka, „Rocznik Muzeum Papiernictwa” 2016, t. 10.
Szymczyk M., Przed 140 laty powstała fabryka papieru w Młynowie, „Przegląd Papierniczy” 2024, nr 2.
Opracowanie:
Maciej Szymczyk