Niedomice, Głuchołaskie Zakłady Papiernicze Sp. z o.o.
Fabryka papieru / papiernia, Fabryka celulozy / celulozownia
Adres:
ul. Niedomicka 45
Niedomice, woj. małopolskie
Lata działalności:
1937 - obecnie
Profil produkcji
masa celulozowa, papier higieniczno-sanitarny
Asortyment produkcji
- celuloza siarczynowa bielona i niebielona, celuloza wiskozowa, wata celulozowa, chusteczki higieniczne, serwetki, podpinki, podpaski, pieluszki, drożdże paszowe, spirytus, mikronawozy, ług posiarczynowy (1945–1991)
- bibułka higieniczno-sanitarna (od 2002)
Wykaz właścicieli
Obecnie – litewska spółka AB Grigeo Hygiene
Opis
Wytwórnia celulozy została zaprojektowana na początku lat 30. XX w. w celu zapewnienia dostaw surowca do fabryki prochu w Pionkach. Wybudowano ją w powiecie tarnowskim, nieopodal wsi Niedomice, na gruntach kupionych od księcia Sanguszki. Decyzję o budowie celulozowni w Niedomicach rząd polski podjął w 1932 r. W 1935 r. nastąpił montaż pierwszych urządzeń produkcyjnych, a w 1937 r. uruchomiono produkcję celulozy. Wytwórnia należała do Państwowej Fabryki Prochu w Pionkach i była największą państwową inwestycją w branży papierniczej w okresie międzywojennym. W 1939 r. fabryka wytwarzała już 48 t celulozy na dobę i zatrudniała 670 pracowników.
W czasie okupacji zakład został przejęty przed Niemców. Pod koniec wojny okupanci celowo zniszczyli zakłady; część maszyn wywieziono do Niemiec, a warzelnię wysadzono w powietrze.
Po II wojnie światowej zakłady w Niedomicach stały się jednym z symboli szybkiej odbudowy zniszczonego przemysłu oraz rozwoju socjalistycznego przedsiębiorstwa.
1945 – porządkowanie terenu fabryki i pierwsze plany odbudowy,
1950 – uruchomienie odbudowanej celulozowni,
1955 – uruchomienie drugiej części warzelni,
1960 – uruchomienie produkcji spirytusu z ługów powarzelnych,
1963 – oddanie do użytku wytwórni waty celulozowej oraz linii produkujących serwetki, chusteczki i podpinki,
1968 – uruchomienie wydziału produkcji drożdży paszowych,
1977 – budowa wyparki umożliwiającej zagęszczanie ługu posiarczynowego, przydatnego dla hutnictwa miedziowego,
1977 – uruchomienie produkcji mikronawozów,
1988 – uruchomienie nowej linii do produkcji chusteczek higienicznych i podpasek.
Losy zakładu po 1989 r.: Już w latach 70. XX w. rozpoczął się w Polsce proces likwidowania uciążliwych dla środowiska i nierentownych celulozowni siarczynowych. Celulozownia w Niedomicach była zakładem, który przetrwał stosunkowo długo, gdyż do początków lat 90. Już w okresie transformacji gospodarczej w latach 1990–1991 na bazie majątku przedsiębiorstwa utworzono trzy podmioty: Niedomickie Zakłady Produkcji Celulozy, Niedomickie Zakłady Handlowo-Usługowe oraz Niedomickie Zakłady Materiałów Higieniczno-Sanitarnych. W 1991 r. zamknięto warzelnię celulozy. W 2002 r. nieczynną wytwórnię waty celulozowej przejęły Głuchołaskie Zakłady Papiernicze w celu uruchomienia przetwórstwa papierniczego i produkcji bibułki. Na początku 2024 r. wytwórnię papieru w Nidomicach kupiła litewska spółka UAB Grigeo Hygiene.
Wykaz publikacji i linki na temat obiektu:
Szymczyk M., Polski przemysł papierniczy 1945–1989, Duszniki-Zdrój 2007.
Wyszyński M., Centralny Okręg Przemysłowy a polski przemysł papierniczy. Zarys dziejów Zakładów Celulozy w Niedomicach, „Przegląd Papierniczy” 2018, nr 4.
Zawistowski J., Niedomickie Zakłady Celulozy, Kraków 1978.
Opracowanie:
Maciej Szymczyk