Asortyment produkcji

Papiernia w Osetniku w 1803 r. wytwarzała następujące gatunki papieru:

• papier czerwony (Roten Papier) – 0,1 beli
• cienki papier z orłem (Fein Adler Papier) – 5 bel
• podwójny papier niebieski (Doppel Blau Papier) – 0,5 beli
• papier drukowy z karpiem (Karpen Druck Papier) – 10 bel
• papier do pisania z karpiem (Schreib Papier) – 10 bel
• szara bibuła (Grau Losch Papier) – 20 bel
• papa dachowa (Pappendeckel Papier) – 120 bel

Wykaz właścicieli

• Kapituła we Fromborku (właściciel) – do 1772
• rząd pruski (właściciel) – po 1772

Dzierżawcy:

• Józef Hempell senior – 1735–1762
• Józef Hempell junior – 1762–1803
• wdowa po Józefie Hempellu juniorze – 1803–1805
• Andreas Lehi – 1806

Opis

Młyn papierniczy w Osetniku został wybudowany przypuszczalnie w 1700 r. W archiwach litewskich zachowały się druki z lat 1703 i 1704 z filigranem papierni w Osetniku i inicjałami „CGB” oznaczającymi przypuszczalnie jej założyciela i pierwszego dzierżawcę.

Najstarszy zachowany dokument dotyczący papierni w Osetniku pochodzi 1735 r. Jest nim kontrakt na dzierżawę młyna zawarty między Kapitułą a papiernikiem Józefem Hempllem. Papiernia pod jego zarządem rozwijała się, w 1761 r. miała już trzy koła wodne. W tym samym roku Kapituła zawarła z nim nową umowę na kwotę dzierżawną wynoszącą 375 marek. W 1762 r. Józef Hempell senior przejął młyn papierniczy w Wadągu, a papiernię w Osetniku pozostawił swojemu synowi Józefowi Hempllowi juniorowi. W 1772 r. czynsz dzierżawny podniesiono do 500 marek, dzierżawca ponadto musiał przekazywać dla Kapituły 32 ryzy papieru, administratorowi katedry 2 ryzy, a zamkowi 1 ryzę papieru. Do młyna należała jedna wółka ziemi darmo, 15 morgów ziemi czynszowej i żywy inwentarz. W 1775 r. rząd pruski chciał sprzedać młyn, ale nie znalazł kupca. Hempell postawił warunki, których władze nie chciały przyjąć. Z przeprowadzonego wówczas otaksowania rządowego wiemy, że papiernia w Osetniku była dwupiętrowym budynkiem długim na 120 stóp i szerokim na 38 stóp. Był to budynek murowany częściowo ceglany, częściowo szachulcowy, kryty dachówką. Dom miał dwa pokoje mieszkalne, trzy izby, salę dla pracowników i stajnię. Dla ogrzewania i ciągu do podgrzewania kadzi służył masywny komin. Na górze była sypialnia dla czeladników i młodszych pomocników. Klejarnia była długa na 30 stóp i szeroka na 20 stóp. Stan budynków oceniono na zły. Całość gospodarstwa wyceniono na 700 talarów.

W 1780 r. Józef Hempell podpisał nową umowę dzierżawną, w myśl której płacił on za młyn i ziemię 196 talarów, 18 groszy i 4,5 feniga, a ponadto opłaty kościelne i rzeźnickie. W razie sprzedaży miał pierwszeństwo. Młyn był zobowiązany wykonywać naprawy własnym kosztem.

Hempell junior zmarł w 1803 r. Przez dwa lata papiernię prowadziła jego żona. W 1806 r. młyn przejął pochodzący z Dolnego Śląska Andreas Lehi. Przy pomocy trzech czeladników papiernia w Osetniku wyprodukowała w 1806 r. 1504 ryzy papieru o wartości 1422 talarów.

W 1860 r. papiernię w Osetniku przebudowano na młyn zbożowy.