Racibórz (niem. Ratibor)
Fabryka papieru / papiernia

Adres:

ul. Bosacka
Racibórz, woj. śląskie

Lata działalności:

1872 - ok. 1904

Profil produkcji

tektura lita, papier maszynowy

Asortyment produkcji

  • papier słomowy
  • papier do pakowania zapałek
  • tektura

Wykaz właścicieli

  • Marcus Adler – 1872–1888
  • Erste Ratiborer Papier-, Düten- und Pappenfabrik KG Marcus Adler & Co. – 1888–1898
  • Erste Ratiborer Papier- und Pappenfabrik W. Burtscher – 1895–1898
  • Alfred Fröhlich – 1900–1904

Opis

Na początku lat 70. XIX w. w Ostrogu (obecnie część Raciborza) fabrykę papieru uruchomił Marcus Adler. Został on uwzględniony na opublikowanej w styczniu 1873 r. liście producentów papieru reprezentujących Niemcy podczas wiedeńskiej wystawy światowej, zatem najprawdopodobniej zakład działał już w 1872 r. Papiernia została zlokalizowana w południowej części Ostroga, nad samym brzegiem Odry, nieopodal przeprawy kolejowej przez rzekę. Początkowo zakład prowadzony był pod nazwą Dampfmaschinen-Papierfabrik. Raciborska fabryka w latach 70. należała do grupy stosunkowo dużych wytwórni; w 1875 r. wykorzystywano w niej dwie maszyny papiernicze przystosowane do produkcji papieru pakowego ze słomy oraz jedną tekturówkę.

Na podstawie informacji z początku 1884 r. wiadomo, że oprócz dwóch maszyn do produkcji papieru słomowego i jednej do wytwarzania tektury stosowano w Ostrogu m.in. pięć holendrów do mielenia masy papierniczej. W nocy z 9 na 10 stycznia 1884 r. Adlera spotkało nieszczęście – jego fabryka spłonęła. W krótkim czasie została odbudowana i wznowiła działalność. Cztery lata później firmę przekształcono w spółkę komandytową, która przyjęła nazwę Pierwszej Raciborskiej Fabryki Papieru i Tektury (Erste Ratiborer Papier-, Düten- und Pappenfabrik KG. M. Adler & Co.). Wówczas w Raciborzu działała jeszcze jedna papiernia, która dla fabryki w Ostrogu stanowiła konkurencję.

Przekazy o papierni w Ostrogu w źródłach z przełomu lat 80. i 90. XIX w. są niejednoznacznie. Książki adresowe niemieckiej branży papierniczej wymieniają tę firmę jako działającą pod nazwą Erste Ratiborer Papier-, Düten- und Pappenfabrik Marcus Adler & Co. W wydaniu z 1892 r. podano dodatkowo informację, że firma specjalizowała się w produkcji papieru do pakowania zapałek. Z kolei w książce adresowej Raciborza z 1889 r. zakład ten w ogóle nie został wymieniony (być może dlatego, że leżał poza obrębem ówczesnego miasta?). Pod koniec 1895 r. w prasie ukazała się informacja, że spółkę przejęła firma Wilhelma Burtschera i wznowiła produkcję w fabryce „niefunkcjonującej od szeregu lat”. Można zatem przypuszczać, że papiernia już w 1889 r. nie działała. Od 1895 r. przedsiębiorstwo było prowadzone pod nazwą Erste Ratiborer Papier- und Pappenfabrik W. Burtscher & Co.  Jednak 20 marca 1897 r. fabryka ponownie spłonęła, a według informacji prasowej relacjonującej to wydarzenie był to już trzeci pożar, który dotknął zakład (być może przerwa w działalności sprzed kilku lat spowodowana była drugim pożarem, o którym dotąd nie odnaleziono informacji?). W kolejnym roku firma upadła. Papiernię udało się jeszcze na krótko uratować, gdyż wymieniono ją w książce adresowej z końca XIX w. Na jej wyposażeniu była wówczas maszyna płaskositowa o szerokości 1,75 m, maszyna okrągłositowa o szerokości 1,6 m oraz tekturówka o szerokości 1 m. Jednak źródło nie podało właściciela zakładu. W marcu 1900 r. ukazała się w prasie informacja, że będąca dawniej w posiadaniu Adlera papiernia w Raciborzu-Ostrogu została kupiona i uruchomiona przez Alfreda Fröhlicha, właściciela raciborskiej fabryki cykorii. Przemysłowiec ten jest wymieniony jako właściciel papierni w ostatnim zapisie o niej, z wydania na lata 1903–1904. Prawdopodobnie krótko później fabryka została ostatecznie zamknięta. Dziś w jej miejscu znajduje się centrum handlowe przy ul. Bosackiej, z supermarketami Biedronka i Lidl.

Wykaz publikacji i linki na temat obiektu:

M. Szymczyk, Tradycje wyrobu papieru w Raciborzu, „Przegląd Papierniczy” 2022, nr 4, s. 218.

 

Opracowanie:

Maciej Szymczyk