Wykaz właścicieli

• Jost Klopffer (dzierżawca) – 1528
• Hans Beyer – ok. 1579-1585

Opis

Pomorze Zachodnie posiada bogate tradycje wyrobu papieru. Sięgają one końca lat 20. XVI wieku a swoje początki zawdzięczają niewielkiej, nieistniejącej dziś, podszczecińskiej osadzie – Strudze (niem. Hohenkrug, Hohenkrug bei Buchholz). Budowa pierwszej papierni Hohenkrug nad Płonią nastąpiła w 1528 roku. Struga to obecnie osiedle w granicach Szczecina.

2 lutego 1528 roku książęta pomorscy, Jerzy I i Barnim IX (znany także jako: Barnim XI, Barnim Pobożny, Barnim Stary), nadali Jostowi Klopfferowi przywilej zezwalający na zbudowanie i uruchomienie własnym kosztem młyna papierniczego. Papiernia miała działać u ujścia rzeki Płoni do Jeziora Dąbie, jeszcze na terenie miejskim Dąbia w pobliżu gospody Zum Hohen Krug (leśna osada Struga zawdzięcza zatem swoje dawne, lokalne nazewnictwo Hohenkrug wspomnianej oberży)*. Z dokumentu założycielskiego sporządzonego w Szczecinie dla pierwszej papierni, noszącej z racji lokalizacji nazwę Damm, wynikały następujące postanowienia:

1. założycielowi Jostowi Klopfferowi zezwala się na budowę papierni na własny koszt, poniżej innych młynów na rzece Płoni, ale w obszarze miejskim Dąbia (niem. Damm);
2. nie może spiętrzać wody dla pozostałych młynów pracujących nad Płonią;
3. powinien otrzymać bezpłatnie całe drewno potrzebne do budowy młyna, a także drewno na późniejsze naprawy; będzie mógł je pozyskiwać z książęcych lasów po zgłoszeniu zapotrzebowania na ten surowiec i uzyskaniu pozwolenia;
4. uzyskuje w księstwie przywilej swobodnego kupowania szmat i odpadków na użytek młyna papierniczego – osobom nieupoważnionym, odmawia się takiego prawa;
5. po czterech latach zwolnienia z opłat, powinien uiścić na św. Michała (29 września) do kancelarii książęcej roczną dzierżawę w wysokości 16 guldenów czynszu i odsetek gruntowych oraz zobowiązany jest dostarczyć kancelarii dwie ryzy dobrego papieru;
6. w razie zwłoki w tym zakresie, książę mógł targować się z o przysługi z młynem papierniczym i potraktować najemcę Klopffera lub jego spadkobierców według własnego uznania

Klopffer dzierżawił papiernię przez ponad 50 lat. O działalności pierwszego najemcy wiadomo niewiele, jedna ze wzmianek pochodząca z Kolbatzer Urbarium z 1698 roku precyzuje jednak umiejscowienie jego założenia. Ową pierwszą papiernią w Damm był młyn położony „o wystrzał z pistoletu” poniżej Wysokiego Mostu na Płoni, który zwano także Buchholtzischen Brücke. Znane są również filigrany stosowane w młynie papierniczym zarządzanym przez Klopffera, przedstawiały one m.in. wspiętego gryfa – symbol Pomorza, widniejący także w herbie Dąbia. Swoje wyroby znakował również około 1550 roku motywem dzbana do nalewania wina, nawiązując tym samym do lokalizacji papierni w pobliżu gospody Zum Hohen Krug.

Młyn przeszedł z rąk Josta Klopffera do nowego najemcy Hansa Beyera. Zgodnie z odnowionym pozwoleniem książęcym z dnia 17 września 1579 roku wybudował on nad Płonią drugi młyn papierniczy, nieco dalej od pierwszego. Stary młyn papierniczy w Damm, przejęty po Klopfferze, stopniowo popadał w ruinę i wymagał odbudowy, dlatego też Samuel Beyer, syn Hansa, wystosował do księcia prośby, w 1592 i 1593, aby przekazać mu drewno niezbędne do naprawy. Jego starania spotkały się jednak z odmową. Doprowadziło to do stopniowego porzucenia działalności w tej papierni. W 1659 roku podczas pierwszego oblężenia Szczecina wojska cesarskie i brandenburskie zdewastowały tereny szwedzkie, a stary, podupadły już wcześniej  młyn papierniczy, został ostrzelany jako wrogi obiekt i spłonął wraz z drugą papiernią w Strudze.

*Do tego miejsca sięgała granica terenów wchodzących w skład Dąbia. Były to grunty leśne, funkcjonujące na zasadzie kolonii, położone w bezpośrednim pobliżu Strugi, ale formalnie przynależące do sąsiedniego miasteczka Damm. Stąd pewne zamieszanie w określaniu lokalizacji pierwszego młyna papierniczego pod Szczecinem – niektórzy historycy papiernictwa podają, że była to papiernia w Strudze, inni, że młyn prowadził działalność w Dąbiu. A. Brinckmann stwierdza, że papiernię w Dąbiu należy uznać za pierwszy młyn papierniczy w rejonie Strugi-Hohenkrugu, który zapoczątkował w 1528 roku rękodzieło papiernicze nad Płonią. Młyn w rzeczywistości położony był bliżej osady Hohenkrug niż miasta Damm i to ten obiekt dał asumpt do lokowania kolejnych papierni w pobliżu karczmy Zum Hohen Krug, już na obszarze Strugi.