Wykaz właścicieli

• Eliasz Heszka – od 1691 r. (budowniczy i dzierżawca)
• Anna Rozalia, wdowa po E. Heszce
• rodzina Münch – ok. 1714 r. pierwszy dzierżawca z rodu Münch (Johann-Christoph Münch ?)
• C. W. Münch ok. 1733 r.
• wdowa z rodu Münch – ok. 1760

Opis

Trzecia papiernia działająca w Strudze (Hohenkrugu) nad Płonią.

Już 1673 roku rozpoczęły się wstępne rozmowy pod przewodnictwem elektora Fryderyka Wilhelma, który pragnął wskrzesić wyrób papieru w tym regionie na potrzeby okolicznych kancelarii państwowych. Przeznaczył on 1000 talarów zaliczki na przywrócenie lokalnych czerpalni i zlecił wykonanie niezbędnych ekspertyz. Czasy wojny przeszkodziły wówczas w realizacji tego planu. Elektor Fryderyk III zwrócił się nieco później, do zamieszkałego w Polsce w Tucholi papiernika Eliasza Heszki (Eliasa Heschke), o pomoc w odtworzeniu zniszczonych młynów papierniczych.
W piśmie datowanym na 1688 rok Heszka miał wyrazić zgodę na zostanie doradcą przy odbudowie papierni elektorskich w Strudze i w Dąbiu oraz młyna w nieodległych Krokorzycach. Po czym osobiście wybrał się w podróż na Pomorze Zachodnie, by zgłosić się w urzędzie elektorskim w Kołbaczu w celu wykonania planów budowlanych dla papierni w Strudze. Nowa papiernia, ukończona w 1691, koszt jej wzniesienia wyniósł 2000 talarów. Pierwszym najemcą został, zgodnie z umową z elektorem, budowniczy młyna, papiernik Heszka. Nieco więcej szczegółów o wzniesieniu nowego założenia papierniczego w Strudze dostarcza urbarz kołbacki z 1698 roku:

„Jednak siedem lat temu, bo stara spłonęła w pierwszym okresie panowania cesarstwa, wybudowano nową papiernię położoną o wystrzału z pistoletu nad Wysokim Mostem, co kosztowało ponad 2000 talarów; roczny czynsz dzierżawy wynosi 120 talarów, zapewne 20 talarów rocznie [należy przeznaczyć] na koszty ulepszeń melioracyjnych, bo woda zawsze bardzo mocno uszkadza wał. Ale jest to dzieło piękne, imponujące, które przyciąga spojrzenia przechodniów, a władza łaskawego Elektora zyskuje dzięki niemu sławę i chwałę”.

Czasy były jednak niespokojne i w 1692 roku, a więc niedługo po reaktywowaniu czerpalni w Strudze, Heszka skarżył się, że nie jest w stanie zapłacić za dzierżawę młyna, gdyż nowo zbudowana papiernia okresowo nie była w stanie pracować z powodu najazdów obcych wojsk i technicznych przestojów. Papiernia, mimo przeszkód w działaniu, przynosiła w tym okresie 80 talarów dochodu. Dzierżawca Eliasz Heszka ponownie miał problem z uiszczeniem czynszu w wysokości 100 talarów w 1699 roku. Gdy w 1701 roku elektor Brandenburgii Fryderyk III został królem Prus jako Fryderyk I, odbudowane przez Heszkę założenie papiernicze otrzymało oficjalnie nazwę Królewskiej Papierni Hohenkrug (Königliche Papiermühle zu Hohenkrug). Brakuje szczegółowych informacji na temat urządzeń tego młyna. Wiadomo jedynie, że był on wyposażony w mechanizm stępy młotowej rozwłókniającej i mielącej szmaty. Liczba kadzi wykorzystywanych w papierni Hohenkrug do czerpania papieru także nie jest znana, a co za tym idzie nie można oszacować wielkości produkcji młyna. Papiernia, zgodnie z rozporządzeniem z dnia 30 października 1703 roku, mogła pozyskiwać surowiec szmaciany na Pomorzu Zachodnim, drugim z młynów uprawnionych do zbiórki gałganów w tym rejonie był obiekt w Krokorzycach (niem. Kökeritz). Heszka dobrze radził sobie w swoim fachu, o czym świadczą liczne zachowane dokumenty ze stosowanymi przez niego znakami. Identyfikował swoje wyroby między innymi: koroną i berłem, trąbką pocztową, karawelą, orłem pruskim, czterema koronami oraz dzbanem ze swoimi inicjałami.

Papiernik z Tucholi zmarł bezpotomnie. Po jego śmierci, wdowa o imionach Anna Rozalia, przejęła młyn. Następnie przybyły ze Śląska czeladnik papierniczy Münch poślubił wdowę po Eliaszu Heszce, a potomkowie Müncha pozostali związani ze słynną papiernią przez wiele lat. Nie są znane imiona wszystkich papierników z tej rodziny ani dokładne daty, w których poszczególni Münchowie zarządzali młynem Hohenkrug.

W latach 1714-1719 pierwszy dzierżawca z rodu Münchów dokonał ulepszeń założenia papierniczego o wartości 300 talarów. Natomiast jego syn, o inicjałach C. W., w 1733 roku zabiegał o rozbudowanie budynku papierni o dodatkową izbę mieszkalną, zaś w 1740 roku pertraktował w sprawie zamontowania w młynie holendrów, wydajniej mielących masę papierniczą niż stępa młotowa. Pomimo jego starań i zaleceń władcy, by papiernia produkowała papier w typie holenderskim, nie doszło wówczas do oczekiwanej modernizacji. Cios dla działalności papierników z rodu Münch nadszedł w 1756 roku, gdy obiekt strawił pożar, co spowodowało dłuższy przestój w ich działalności. Według doniesień dopiero w 1763 roku wdowa, A. Münch, ukończyła nowy, obszerny budynek o długości 100 stóp, czyli ok. 30 metrów. zob. https://papiernie.pl/lokalizacja/struga-szczecin-hohenkrug/